المواضيع الأخيرة
ورود
أفضل 10 أعضاء في هذا المنتدى
| جان بوگو |
| |||
| غورزه |
| |||
| joju |
| |||
| boo aouf |
| |||
| Admin |
| |||
| mehran1415 |
| |||
| sood aloyoon |
| |||
| hamidmaharaje |
|
نقش آب هوا در معماری بوشهر
وب سایت غورزه :: عمومــی :: بخش معماري
صفحه 1 از 1
نقش آب هوا در معماری بوشهر
من طرف joju الجمعة مايو 08, 2009 6:37 am
نقش آب هوا در معماری بوشهر
به طور کلی عناصر معماری و شکل گیری واحد ها در هر ناحیه متناسب با شرایط اقلیمی و در هماهنگی محیط و جبر طبیعت ساخته شده و از شرایط زیست محیطی مناسبی برخوردار است. میزان دما و رطوبت زیاد منطقه به ویزه در تابستان ، از عوامل شکل دهنده ، بافت قدیمی و ترکیب واحد های مسکونی و کوچه های تنگ و باریک و پیچ در پیچ شده است .
بافت قديم بوشهر، ساختار معماري ارزشمندي از دوره افشاريه در سواحل خليج فارس است. اين بافت به دليل ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن در ساختار شهري و معماري و همچنين استقرار كنسولگري‌هاي اروپايي در دوره قاجار از جمله معدود بافت‌هاي تاريخي كشور است. از نظر معماري، ساختمان‌هاي سفيد رنگ دو طبقه، با شيشه‌هاي رنگي، متناسب با جهت وزش باد كه به ويژه در فصول گرم، هدايت باد لطيف هوا را ميسر مي‌ساخته، نمونه‌اي بي‌نظير از هوشمندي و ابتكار ايراني در معماري جنوب […]به طور کلی عناصر معماری و شکل گیری واحد ها در هر ناحیه متناسب با شرایط اقلیمی و در هماهنگی محیط و جبر طبیعت ساخته شده و از شرایط زیست محیطی مناسبی برخوردار است. میزان دما و رطوبت زیاد منطقه به ویزه در تابستان ، از عوامل شکل دهنده ، بافت قدیمی و ترکیب واحد های مسکونی و کوچه های تنگ و باریک و پیچ در پیچ شده است .
بافت قدیم شهر بوشهر
بافت قديم بوشهر، ساختار معماري ارزشمندي از دوره افشاريه در سواحل خليج فارس است. اين بافت به دليل ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن در ساختار شهري و معماري و همچنين استقرار كنسولگري‌هاي اروپايي در دوره قاجار از جمله معدود بافت‌هاي تاريخي كشور است. از نظر معماري، ساختمان‌هاي سفيد رنگ دو طبقه، با شيشه‌هاي رنگي، متناسب با جهت وزش باد كه به ويژه در فصول گرم، هدايت باد و تلطيف هوا را ميسر مي‌ساخته، نمونه‌اي بي‌نظير از هوشمندي و ابتكار ايراني در معماري جنوب ايران است. به طور کلی معماری خانه ها با اقلیم منطقه بسیار تطابق دارد. شکل عمومی آنها ساده و به سبک معماری «بیت میلانی» است. این نوع خانه ها را در بوشهر و سایر شهرهای مهم سواحل شمال خلیج فارس می توان مشاهده کرد .
در بناهای قدیمی بوشهر برای فرار از رطوبت هوا و قابل تحمل نمودن محل زندگی برای زیست ، ساختمان ها به صورت دو یا سه طبقه ساخته شده اند . درا ین بناها از طبقه هم کف به عنوان انبار و فضاهای فرعی استفاده شده ، با این کار در واقع یک واسطه بین زمین و محل زندگی ایجاد شده است . این واسطه مانع نفوذ رطوبت بالا رونده از سطح زمین به داخل ساختمان می شود.
عامل منفی دیگری که در اقلیم بوشهر وجود دارد ، گرمای زیاد هوا و نور شدید آفتاب می باشد. برای مقابله با این مشکل، علاوه بر استفاده از رنگ های روشن در بدنه ها ، موقعیت قرار گیری ساختمان ها طوری است که با سایه اندازی بر یکدیگر مانع تابش مستقیم نور خورشید بر بدنه ها می شود. برای اینکه نور مستقیم خورشید وارد اتاق ها نشود از سایبان های افقی و عمودی استفاده شده است.
نوع بکار گیری درها ، زوایا و فواصلی که نسبت به یک دیگر دارند ، چنان استادانه تعبیه شده که در گرمترین ایام تابستان نفس ناچیزی از باد را به نسیمی خنک و آرام بخش تبدیل می کند ، زیرا اصلی ترین معضل برای ساکنین بوشهر همین گرمای طاقت فرسای تابستان است.
اما کوچه ها بر اساس نیاز ساکنین و هوای گرم منطقه ، تمامی ، بلند و نزدیک به هم قرار گرفته است . کوچه های شهر بسیار تنگ و پیچ در پیچ بود و عرض آن گاه تا 5/1 متر می رسید و از سه متر تجاوز نمی کرد . کوچه ها را عمدتا تنگ ساخته بودن تا بر رهگذران در فصل تابستان سایه افکند . شاید هم علت این امر پیروی از شیوه خانه سازی در آن زمان ولی در سطح فشرده تری بوده است. شاخصه غریب این کوچه ها پیچ وتاب های عجیب و در عین حال زیبایی است که ضمن آن که به خانه ها و به محله شکوه و عظمت داده ، هر باد تنبلی را وادار به حرکت تا انتهای کوچه می سازد.
در معماري بافت قديم بوشهر؛ همسايگي و زيبايي اجتماعي
منطقه اي كه امروز به عنوان بافت قديم بخشي از مساحت شهر بوشهر را تشكيل مي دهد، در گذشته اي نه چندان دور، خود شهري بود كه عوامل بسيار گوناگون و متنوعي در شكل گيري آن اثر گذار بوده اند. اين گونه گوني به حدي است كه قانونمند كردن همه آن ها در قالب يك فرضيه كلي، به نحوي كه بر تمامي خصوصيات اين بافت ارزنده و اجزاي آن دلالت كند، غيرممكن به نظر مي رسد.
در اين نوشته تنها به معرفي اجمالي برخي از ويژگي هاي اين بافت شهري و ارتباط آن با يكي از مهمترين عوامل،يعني اعتقادات مذهبي مردم، (كه نقش تعيين كننده در شكل گيري ايده هاي اوليه معماري از طريق اثرگذاري بر فرهنگ و جهان بيني فردي و اجتماعي دارد) مي پردازم. و شايد ساده ترين راه براي واكاوي اين موضوع، محك زدن اين معماري با دسته بندي رايج <درونگرايي و برونگرايي> باشد.
درونگرايي را يكي از خصوصيات اصلي فرهنگ و معماري ايراني مي شمارند.هر چند كه بحث درونگرايي در معماري نيز با توجه به شرايط اقليمي يك منطقه دچار كمي دگرگوني مي شود،اما بديهي است كه معمار مسلمان ايراني، به عنوان يك انديشه ورز، دركنار رعايت اين اصل، به دليل تاثيرپذيري از جهت گيري هاي اسلامي نيز، با ذهنيتي درون گرايانه به تفكر در حيطه معماري مي پرداخته است و اين نكته با نگاه به كالبد شهرهاي پس از اسلام به روشني پيداست.
در بندر بوشهر، به عنوان يكي از شهرهاي اين كشور پهناور، درون گرايي را مي توان در شكل گيري زندگي حول ميانسرا به وضوح ديد. اما نكته حائز اهميت اين است كه معمار بوشهري در كنار رعايت سلسله مراتب درون گرايي، به جاي پرداختن صرف به اين مفهوم، به تلفيق هنرمندانه، زيبا و يگانه اي از درونگرايي و برونگرايي رسيده و مفهوم زندگي را در بعد ديگري نيز جست وجو كرده است. در واقع بافت قديم بوشهر را مي توان حلقه اي واسط بين اين دو گونه معماري دانست.
بدنه هاي شهري
با اندكي پرسه در كوچه هاي باريك و بلند بافت بوشهر عناصر برجسته بافت نظير شناشيرها، ايوان ها، سايبان هاي كركره اي،بازشوها، هلالي ها، معجر ها و رف هاي رنگي و...افسونگرايانه خود نمايي مي كنند و همه و همه بر نگاه برونگرايانه شهروند بوشهري تاكيد مي ورزند. طراحي بدنه هاي شهري كه در ديگر نقاط ايران به ندرت مشاهده مي شود در بافت بوشهر به زيباترين و كاربردي ترين شكل خود در معماري همساز با اقليم، فرهنگ و مذهب نمايان شده است.
در بافت سنتي برخي شهرهاي ديگر نظير يزد و كاشان كه گذرها معمولابا ديوارهايي بلند و بدون بازشو و ورودي هايي كوچك و گم شكل گرفته اند، به سادگي نمي توان زندگي را كه پس اين ديوارهاي اوج گرفته جريان دارد حس كرد. ولي در بافت بوشهر شارش زندگي از درون به برون را مي توان به عينه دريافت.
اما آيا اين ارتباط با بيرون به منزله شكستن حريم هاي تعيين شده براي تامين آرامش خانه ها است؟
راه حل هايي كه معمار براي حفظ امنيت بصري و آرامش اعضاي ساكن به كار گرفته چيست؟
نكته در اين است كه معمار بوشهري چگونه دو مفهوم برون گرايي و حريم هاي تعريف شده در مذهب(تعيين عرصه هاي خصوصي زندگي)را بي هيچ چالشي در كنار هم نشانده است.
ورودي
يكي از اجزاي جدانشدني هر بنا مي باشد. در گذر هاي بافت قديم بوشهر هيچ كدام از ورودي ها روبروي هم واقع نشده اند.معمولاورودي هر بنا با يك چرخش، فضاي بيروني را به داخل خانه ارتباط مي دهد و در نتيجه همين چرخش، ارتباط بصري خارج به داخل بنا قطع مي شود. در برخي بنا ها نيز ورودي مستقيم و بدون چرخش به حياط راه دارد اما در اين حالت نيز به دليل توالي فضاهاي روشن و تاريك با ايجاد دالان هاي ورودي و محدود كردن زاويه ديد، با امتداد دادن اين دالان ها، حريم بخش عمده اي از فضاهاي داخلي حفظ مي شود. معمولادر چنين حالت هايي كه دالان چرخشي ندارد فضاهايي كه روبروي دالان قرار مي گيرند طارمه ها يا راه پله ها هستند كه به عنوان فضاهاي ارتباطي عمل كرده و عرصه هاي خصوصي محسوب نمي گردند.
پشت بام (پيش بام)
در فرهنگ ساكنين بافت قديم بوشهر پشت بام (پيش بام) جزيي از فضاهاي اصلي زندگي بوده است. مردم در شرايط مناسب آب و هوايي از آن براي استراحت استفاده مي كردند. لذا، به دليل اهميتي كه پشت بام و پيش بام براي مردم داشته، به اجزاي آن توجه خاصي شده است. يكي از اين اجزاي جان پناه است، كه از يك سري برآمدگي ستون مانند و نرده بين آنها (معجر) تشكيل شده است. جداره هاي بيروني اين پوشش متشكل از بافت حصيري يا كركره هاي چوبي است كه اعضاي ساكن در خانه را از ديد همسايگان و رهگذران حفظ مي كند. ارتفاع اين پوشش ها تقريبا به اندازه قد انسان عادي (يعني1.8 متر) در نظر گرفته شده است و فاصله و شيب كركره هاي تعبيه شده در آنها به اندازه اي است كه با وجود جريان يافتن هواي آزاد از ميانشان، فرد ايستاده در پشت آنها از نگاه هر غريبه اي چه از روبرو و چه از پاي ساختمان، مصون است.
زاويه كركره هاي معجرها با زاويه كركره سايبان هاي آفتاب گير كاملامتفاوت است(حدود 90 درجه اختلاف.) و اين به دليل تفاوت كاركرد اين دو نوع كركره (يكي براي جلوگيري از تابش آفتاب و نفوذ باران و ديگري جلوگيري از نگاه هاي غريبه از پايين ساختمان) مي باشد.
جان پناه هاي رو به حياط مركزي صرفا جهت جلوگيري از سقوط افراد و با ارتفاعي كمتر(حدود90 سانتيمتر) ساخته شده است. همچنين ساختار آنها شفاف و متشكل از نرده هاي فلزي با قاب هاي چوبي ساده است.
بازشوها
بازشوها در معماري بوشهر نقش مهمي ايفا مي كنند. آنها معمولااز دو بخش تشكيل شده اند: يك بخش متحرك و يك بخش ثابت. بخش ثابت معمولابه شكل نيم دايره و گاهي به شكل مستطيل يا تركيب اين دو نمايان مي شود. اين قسمت با شيشه هاي رنگي و طرح هاي بسيار متنوع تركيبات چوب و شيشه پوشانده شده است. قسمت متحرك بازشوها به صورت دو لنگه يا چهار لنگه ساخته شده و نوع بازشو به فراخور فضاي مورد استفاده و نحوه ارتباط فضا با محيط بيرون متفاوت است.
بازشوهاي رو به حياط هاي مركزي در طبقات همكف معمولااز دو لنگه تمام چوب تشكيل شده تا ديد هر غريبه حتي ميهمان هايي كه به درون خانه راه دارند را نيز كنترل كند. در حالي كه همين درها در ترازهاي بالاتر معمولاداراي لنگه هايي با تركيبات و نقوش چوبي شيشهخور هستند، زيرا در ترازهاي بالاتر اين درها به دليل ارتفاع زياد از كف حياط، كاربرد مقياس هاي خرد و اشكال و نقوش گوناگون شيشه و چوب و تنوع رنگ، محيطي زيبا و امن از نظر بصري براي ساكنين به ارمغان مي آروند.
بخشي از بازشوهاي ترازهاي دوم و سوم جداره خارجي بناها را نيز معمولاكركره هاي متحركي كه امكان كنترل ورود نور و جريان هوا را دارند تشكيل مي دهند.
كاربرد شيشه هاي رنگي در بازشوها و قوس هاي ترازهاي دوم وسوم، كه به زيبايي هرچه تمام تر دنيايي بهشت گونه را به تصوير مي كشند، علاوه بر به ارمغان آوردن عرصه اي امن براي ساكنين، فضاي بيروني خانه را براي رهگذران و بيروني ها تلطيف مي كند و احساسي آشنايانه به ساختمان مي دهد. ساده انگاري است اگر اين همه بازشو در جداره هاي بيروني عمارت هاي بوشهر قديم را صرفا ديكته اقليم بدانيم و از بافت اجتماعي و تاثيراتي كه از بندربودن بوشهر و ارتباط آن با ديگر اقاليم جهان ناشي مي شده، غفلت كنيم. رندي مي گفت اگر اينها داعيه تعامل با بيرون را نداشتند، بايد خانه هاشان را با ديوارهاي كلفت وسنگين خشتي و گلي مي بستند تا درون خانه خنك باشد! و آنگاه ما مي توانستيم در ستايش خاك و كاه قلم فرساييم.
ترازهاي اول ( طبقات همكف) در جداره هاي خارجي نيز، غير از درب ورودي بازشوهايي كوچك و معدود دارند و همان اندك ارتباط نيز به نحوي تحديد شده كه امكان ديد و دسترسي به اين فضاها از بيرون غير ممكن به نظر مي رسد. ارتفاع در نظر گرفته شده براي كف پنجره ها و درهاي دو لت تمام چوب كه در اين تراز پوشش كامل و مناسبي ايجاد مي كنند نيزمثيد اين تفكر هستند.
ايوان (تراس) و شناشير
تراس ها در بناهاي بوشهري اكثرا سر پوشيده بوده و براي بهره گيري از هواي آزاد در مواقعي كه شرايط جوي مناسب است تعبيه شده اند. آنها با سايه بان هاي خود مانع تابش خورشيد بر بدنه مي شوند.همچنين بين فضاهاي باز خارجي و فضاي بسته اتاق ها نقش واسطه را بازي كرده و جلو تبادل سريع حرارتي را مي گيرند.
كركره هاي چوبي كه معمولاتراس ها را احاطه مي كنند محل امني را براي بهره گيري ساكنين از هواي آزاد به دور از مزاحمت نگاه هاي غريبه شكل داده اند. زاويه اين كركره ها به ساكنين اجازه مي دهند بيرون را ببيند ولي جلوي ديد از بيرون به داخل را مي گيرند.
در بسياري از خانه هاي داخل بافت و بعضي از خانه هاي كنار دريا به جاي تراس هاي وسيع، از شناشير كه نوعي تراس چوبي است، استفاده شده. اين عنصر كه نمونه جالبي از خلاقيت به شمار مي رود، كاملااز چوب ساخته شده و از بدنه ساختمان ها بيرون زده است و به منزله فضاي نيمه بازي است كه سلسله مراتب ارتباطي فضاهاي كاملاخصوصي با فضاهاي كاملاعمومي مثل گذرها را به نحو شايسته اي بر قرار مي سازد.
***
بافت قديم بوشهر را مي توان الگو ونمونه بارزي از همنشيني صحيح برون گرايي و رعايت حريم هاي همسايگي و شهروندي به شمار آورد.
شهر بوشهر همچون اکثر شهرهاي ايران، در سالهاي اخير تحتتأثير شهرنشيني شتابان و مسائل حاصل از آن قرار گرفته است؛ اکنون درحاليکه شهر از درون ميپوسد، نقاط بيروني بيش از پيش توسعه مييابند و آنچه فراموش شده يا ناديده انگاشته ميشود، ارزشها و امکانات نقاط داخلي شهر براي رشد شهري است. لذا استفاده بهينه از ساختارهاي موجود از طريق بهسازی، احياء و نوسازی در حوزههای قديمی و داخلیِ بافت شهری است که در سرزندگي شهري مؤثر بوده و به حل مشکلات موجود، از جمله وضعيت نابسامان بافت قديم کمک ميکند. طراحي دانشکده معماري، بارها موضوع پروژههاي گوناگوني قرارگرفته است، طراحي در بافت قديمي نيز موضوعی دشوار و قابل تأمل است؛ اما آنچه موضوع اين طرح را جذابتر مينمايد تلفيق اين دو موضوع و طراحي دانشکده هنر و معماري در يک بافت قديمي است؛ چراکه حضور موفق اين مجموعه در بافت قديم ميتواند نقش بهسزايي در احياء بافت و بازگشت مجدد رونق گذشته به آن داشته باشد. بافت قديم بوشهر را که واجد ارزشها و هويت معماري و شهرسازي بومي است، ميتوان از نقاط بسيار باارزش و شاخص در سواحل جنوب کشور دانست که مسلماً تأثير مثبتي بر هويتبخشي به دانشکده هنر و معماري خواهد داشت. مطالعات اوليه نشان ميدهد که قسمتهاي قابلتوجهي از بافت داراي ساختمان‌هاي باارزش و قابلاستفاده براي فعاليتهاي مختلف دانشگاهي ميباشند که با تغييرات لازم و بهروز درآوردن فرم و جزئيات معماري اين بناها، ميتوان بخشهاي قابلتوجهي از نيازهاي دانشکده را در آنها برآورده نمود. از طرفي نياز دانشکده به فضاهايی با اندازه و فرم مناسب، مستلزم ايجاد و ساخت فضاهاي جديد در قسمتهاي فرسوده و غيرقابل مرمت و يا زمينهاي خالي، در سايتِ تعيين شده ميباشد. توجه به تأثير متقابل دانشکده هنر و معماري بر بافت شهري و زندگي مردم ، از ارکان اصلي و بسيار بااهميت پروژه خواهد بود که درصورت برنامهريزي و اجراي درست، ميتواند باعث ارتقاء کيفيت و سرزندگي و جذابيت هر دو عنصر دانشکده و بافت شهري گردد. اين مسأله مستلزم ارتباط تنگاتنگ برنامهريزي و اقدامات عملی براي بافت شهر و دانشکده خواهد بود. اهداف اصلی طراحی دانشکده هنر و معماری در بافت قديم بوشهر عبارتند از: 1- تقويت انسجام کالبدی در منظر، بافت و معماری شهری ازطريق مرمت و احياء ساختمانهای موجود و ايجاد ساختمانهای جديد در قسمتهای خالی و يا متروکه بافت. 2- ايجاد ساختمانهای جديدِ موردنياز منطبق بر هويت زمينه و ترکيب منسجم با عناصر قديمی 3- انطباق و تناسب با شرايط محيطی و اقليمی و طراحی همساز با اقليم منطقه 4- ايجاد کاربریهای موردنياز و مکمل در جهت تقويت سرزندگی و رونق بافت قديم 5- رعايت عرصهبندیها و ايجاد رابطه مناسب با زندگی روزمره مردم در بافت شهری
به طور کلی عناصر معماری و شکل گیری واحد ها در هر ناحیه متناسب با شرایط اقلیمی و در هماهنگی محیط و جبر طبیعت ساخته شده و از شرایط زیست محیطی مناسبی برخوردار است. میزان دما و رطوبت زیاد منطقه به ویزه در تابستان ، از عوامل شکل دهنده ، بافت قدیمی و ترکیب واحد های مسکونی و کوچه های تنگ و باریک و پیچ در پیچ شده است .
بافت قديم بوشهر، ساختار معماري ارزشمندي از دوره افشاريه در سواحل خليج فارس است. اين بافت به دليل ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن در ساختار شهري و معماري و همچنين استقرار كنسولگري‌هاي اروپايي در دوره قاجار از جمله معدود بافت‌هاي تاريخي كشور است. از نظر معماري، ساختمان‌هاي سفيد رنگ دو طبقه، با شيشه‌هاي رنگي، متناسب با جهت وزش باد كه به ويژه در فصول گرم، هدايت باد لطيف هوا را ميسر مي‌ساخته، نمونه‌اي بي‌نظير از هوشمندي و ابتكار ايراني در معماري جنوب […]به طور کلی عناصر معماری و شکل گیری واحد ها در هر ناحیه متناسب با شرایط اقلیمی و در هماهنگی محیط و جبر طبیعت ساخته شده و از شرایط زیست محیطی مناسبی برخوردار است. میزان دما و رطوبت زیاد منطقه به ویزه در تابستان ، از عوامل شکل دهنده ، بافت قدیمی و ترکیب واحد های مسکونی و کوچه های تنگ و باریک و پیچ در پیچ شده است .
بافت قدیم شهر بوشهر
بافت قديم بوشهر، ساختار معماري ارزشمندي از دوره افشاريه در سواحل خليج فارس است. اين بافت به دليل ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن در ساختار شهري و معماري و همچنين استقرار كنسولگري‌هاي اروپايي در دوره قاجار از جمله معدود بافت‌هاي تاريخي كشور است. از نظر معماري، ساختمان‌هاي سفيد رنگ دو طبقه، با شيشه‌هاي رنگي، متناسب با جهت وزش باد كه به ويژه در فصول گرم، هدايت باد و تلطيف هوا را ميسر مي‌ساخته، نمونه‌اي بي‌نظير از هوشمندي و ابتكار ايراني در معماري جنوب ايران است. به طور کلی معماری خانه ها با اقلیم منطقه بسیار تطابق دارد. شکل عمومی آنها ساده و به سبک معماری «بیت میلانی» است. این نوع خانه ها را در بوشهر و سایر شهرهای مهم سواحل شمال خلیج فارس می توان مشاهده کرد .
در بناهای قدیمی بوشهر برای فرار از رطوبت هوا و قابل تحمل نمودن محل زندگی برای زیست ، ساختمان ها به صورت دو یا سه طبقه ساخته شده اند . درا ین بناها از طبقه هم کف به عنوان انبار و فضاهای فرعی استفاده شده ، با این کار در واقع یک واسطه بین زمین و محل زندگی ایجاد شده است . این واسطه مانع نفوذ رطوبت بالا رونده از سطح زمین به داخل ساختمان می شود.
عامل منفی دیگری که در اقلیم بوشهر وجود دارد ، گرمای زیاد هوا و نور شدید آفتاب می باشد. برای مقابله با این مشکل، علاوه بر استفاده از رنگ های روشن در بدنه ها ، موقعیت قرار گیری ساختمان ها طوری است که با سایه اندازی بر یکدیگر مانع تابش مستقیم نور خورشید بر بدنه ها می شود. برای اینکه نور مستقیم خورشید وارد اتاق ها نشود از سایبان های افقی و عمودی استفاده شده است.
نوع بکار گیری درها ، زوایا و فواصلی که نسبت به یک دیگر دارند ، چنان استادانه تعبیه شده که در گرمترین ایام تابستان نفس ناچیزی از باد را به نسیمی خنک و آرام بخش تبدیل می کند ، زیرا اصلی ترین معضل برای ساکنین بوشهر همین گرمای طاقت فرسای تابستان است.
اما کوچه ها بر اساس نیاز ساکنین و هوای گرم منطقه ، تمامی ، بلند و نزدیک به هم قرار گرفته است . کوچه های شهر بسیار تنگ و پیچ در پیچ بود و عرض آن گاه تا 5/1 متر می رسید و از سه متر تجاوز نمی کرد . کوچه ها را عمدتا تنگ ساخته بودن تا بر رهگذران در فصل تابستان سایه افکند . شاید هم علت این امر پیروی از شیوه خانه سازی در آن زمان ولی در سطح فشرده تری بوده است. شاخصه غریب این کوچه ها پیچ وتاب های عجیب و در عین حال زیبایی است که ضمن آن که به خانه ها و به محله شکوه و عظمت داده ، هر باد تنبلی را وادار به حرکت تا انتهای کوچه می سازد.
در معماري بافت قديم بوشهر؛ همسايگي و زيبايي اجتماعي
منطقه اي كه امروز به عنوان بافت قديم بخشي از مساحت شهر بوشهر را تشكيل مي دهد، در گذشته اي نه چندان دور، خود شهري بود كه عوامل بسيار گوناگون و متنوعي در شكل گيري آن اثر گذار بوده اند. اين گونه گوني به حدي است كه قانونمند كردن همه آن ها در قالب يك فرضيه كلي، به نحوي كه بر تمامي خصوصيات اين بافت ارزنده و اجزاي آن دلالت كند، غيرممكن به نظر مي رسد.
در اين نوشته تنها به معرفي اجمالي برخي از ويژگي هاي اين بافت شهري و ارتباط آن با يكي از مهمترين عوامل،يعني اعتقادات مذهبي مردم، (كه نقش تعيين كننده در شكل گيري ايده هاي اوليه معماري از طريق اثرگذاري بر فرهنگ و جهان بيني فردي و اجتماعي دارد) مي پردازم. و شايد ساده ترين راه براي واكاوي اين موضوع، محك زدن اين معماري با دسته بندي رايج <درونگرايي و برونگرايي> باشد.
درونگرايي را يكي از خصوصيات اصلي فرهنگ و معماري ايراني مي شمارند.هر چند كه بحث درونگرايي در معماري نيز با توجه به شرايط اقليمي يك منطقه دچار كمي دگرگوني مي شود،اما بديهي است كه معمار مسلمان ايراني، به عنوان يك انديشه ورز، دركنار رعايت اين اصل، به دليل تاثيرپذيري از جهت گيري هاي اسلامي نيز، با ذهنيتي درون گرايانه به تفكر در حيطه معماري مي پرداخته است و اين نكته با نگاه به كالبد شهرهاي پس از اسلام به روشني پيداست.
در بندر بوشهر، به عنوان يكي از شهرهاي اين كشور پهناور، درون گرايي را مي توان در شكل گيري زندگي حول ميانسرا به وضوح ديد. اما نكته حائز اهميت اين است كه معمار بوشهري در كنار رعايت سلسله مراتب درون گرايي، به جاي پرداختن صرف به اين مفهوم، به تلفيق هنرمندانه، زيبا و يگانه اي از درونگرايي و برونگرايي رسيده و مفهوم زندگي را در بعد ديگري نيز جست وجو كرده است. در واقع بافت قديم بوشهر را مي توان حلقه اي واسط بين اين دو گونه معماري دانست.
بدنه هاي شهري
با اندكي پرسه در كوچه هاي باريك و بلند بافت بوشهر عناصر برجسته بافت نظير شناشيرها، ايوان ها، سايبان هاي كركره اي،بازشوها، هلالي ها، معجر ها و رف هاي رنگي و...افسونگرايانه خود نمايي مي كنند و همه و همه بر نگاه برونگرايانه شهروند بوشهري تاكيد مي ورزند. طراحي بدنه هاي شهري كه در ديگر نقاط ايران به ندرت مشاهده مي شود در بافت بوشهر به زيباترين و كاربردي ترين شكل خود در معماري همساز با اقليم، فرهنگ و مذهب نمايان شده است.
در بافت سنتي برخي شهرهاي ديگر نظير يزد و كاشان كه گذرها معمولابا ديوارهايي بلند و بدون بازشو و ورودي هايي كوچك و گم شكل گرفته اند، به سادگي نمي توان زندگي را كه پس اين ديوارهاي اوج گرفته جريان دارد حس كرد. ولي در بافت بوشهر شارش زندگي از درون به برون را مي توان به عينه دريافت.
اما آيا اين ارتباط با بيرون به منزله شكستن حريم هاي تعيين شده براي تامين آرامش خانه ها است؟
راه حل هايي كه معمار براي حفظ امنيت بصري و آرامش اعضاي ساكن به كار گرفته چيست؟
نكته در اين است كه معمار بوشهري چگونه دو مفهوم برون گرايي و حريم هاي تعريف شده در مذهب(تعيين عرصه هاي خصوصي زندگي)را بي هيچ چالشي در كنار هم نشانده است.
ورودي
يكي از اجزاي جدانشدني هر بنا مي باشد. در گذر هاي بافت قديم بوشهر هيچ كدام از ورودي ها روبروي هم واقع نشده اند.معمولاورودي هر بنا با يك چرخش، فضاي بيروني را به داخل خانه ارتباط مي دهد و در نتيجه همين چرخش، ارتباط بصري خارج به داخل بنا قطع مي شود. در برخي بنا ها نيز ورودي مستقيم و بدون چرخش به حياط راه دارد اما در اين حالت نيز به دليل توالي فضاهاي روشن و تاريك با ايجاد دالان هاي ورودي و محدود كردن زاويه ديد، با امتداد دادن اين دالان ها، حريم بخش عمده اي از فضاهاي داخلي حفظ مي شود. معمولادر چنين حالت هايي كه دالان چرخشي ندارد فضاهايي كه روبروي دالان قرار مي گيرند طارمه ها يا راه پله ها هستند كه به عنوان فضاهاي ارتباطي عمل كرده و عرصه هاي خصوصي محسوب نمي گردند.
پشت بام (پيش بام)
در فرهنگ ساكنين بافت قديم بوشهر پشت بام (پيش بام) جزيي از فضاهاي اصلي زندگي بوده است. مردم در شرايط مناسب آب و هوايي از آن براي استراحت استفاده مي كردند. لذا، به دليل اهميتي كه پشت بام و پيش بام براي مردم داشته، به اجزاي آن توجه خاصي شده است. يكي از اين اجزاي جان پناه است، كه از يك سري برآمدگي ستون مانند و نرده بين آنها (معجر) تشكيل شده است. جداره هاي بيروني اين پوشش متشكل از بافت حصيري يا كركره هاي چوبي است كه اعضاي ساكن در خانه را از ديد همسايگان و رهگذران حفظ مي كند. ارتفاع اين پوشش ها تقريبا به اندازه قد انسان عادي (يعني1.8 متر) در نظر گرفته شده است و فاصله و شيب كركره هاي تعبيه شده در آنها به اندازه اي است كه با وجود جريان يافتن هواي آزاد از ميانشان، فرد ايستاده در پشت آنها از نگاه هر غريبه اي چه از روبرو و چه از پاي ساختمان، مصون است.
زاويه كركره هاي معجرها با زاويه كركره سايبان هاي آفتاب گير كاملامتفاوت است(حدود 90 درجه اختلاف.) و اين به دليل تفاوت كاركرد اين دو نوع كركره (يكي براي جلوگيري از تابش آفتاب و نفوذ باران و ديگري جلوگيري از نگاه هاي غريبه از پايين ساختمان) مي باشد.
جان پناه هاي رو به حياط مركزي صرفا جهت جلوگيري از سقوط افراد و با ارتفاعي كمتر(حدود90 سانتيمتر) ساخته شده است. همچنين ساختار آنها شفاف و متشكل از نرده هاي فلزي با قاب هاي چوبي ساده است.
بازشوها
بازشوها در معماري بوشهر نقش مهمي ايفا مي كنند. آنها معمولااز دو بخش تشكيل شده اند: يك بخش متحرك و يك بخش ثابت. بخش ثابت معمولابه شكل نيم دايره و گاهي به شكل مستطيل يا تركيب اين دو نمايان مي شود. اين قسمت با شيشه هاي رنگي و طرح هاي بسيار متنوع تركيبات چوب و شيشه پوشانده شده است. قسمت متحرك بازشوها به صورت دو لنگه يا چهار لنگه ساخته شده و نوع بازشو به فراخور فضاي مورد استفاده و نحوه ارتباط فضا با محيط بيرون متفاوت است.
بازشوهاي رو به حياط هاي مركزي در طبقات همكف معمولااز دو لنگه تمام چوب تشكيل شده تا ديد هر غريبه حتي ميهمان هايي كه به درون خانه راه دارند را نيز كنترل كند. در حالي كه همين درها در ترازهاي بالاتر معمولاداراي لنگه هايي با تركيبات و نقوش چوبي شيشهخور هستند، زيرا در ترازهاي بالاتر اين درها به دليل ارتفاع زياد از كف حياط، كاربرد مقياس هاي خرد و اشكال و نقوش گوناگون شيشه و چوب و تنوع رنگ، محيطي زيبا و امن از نظر بصري براي ساكنين به ارمغان مي آروند.
بخشي از بازشوهاي ترازهاي دوم و سوم جداره خارجي بناها را نيز معمولاكركره هاي متحركي كه امكان كنترل ورود نور و جريان هوا را دارند تشكيل مي دهند.
كاربرد شيشه هاي رنگي در بازشوها و قوس هاي ترازهاي دوم وسوم، كه به زيبايي هرچه تمام تر دنيايي بهشت گونه را به تصوير مي كشند، علاوه بر به ارمغان آوردن عرصه اي امن براي ساكنين، فضاي بيروني خانه را براي رهگذران و بيروني ها تلطيف مي كند و احساسي آشنايانه به ساختمان مي دهد. ساده انگاري است اگر اين همه بازشو در جداره هاي بيروني عمارت هاي بوشهر قديم را صرفا ديكته اقليم بدانيم و از بافت اجتماعي و تاثيراتي كه از بندربودن بوشهر و ارتباط آن با ديگر اقاليم جهان ناشي مي شده، غفلت كنيم. رندي مي گفت اگر اينها داعيه تعامل با بيرون را نداشتند، بايد خانه هاشان را با ديوارهاي كلفت وسنگين خشتي و گلي مي بستند تا درون خانه خنك باشد! و آنگاه ما مي توانستيم در ستايش خاك و كاه قلم فرساييم.
ترازهاي اول ( طبقات همكف) در جداره هاي خارجي نيز، غير از درب ورودي بازشوهايي كوچك و معدود دارند و همان اندك ارتباط نيز به نحوي تحديد شده كه امكان ديد و دسترسي به اين فضاها از بيرون غير ممكن به نظر مي رسد. ارتفاع در نظر گرفته شده براي كف پنجره ها و درهاي دو لت تمام چوب كه در اين تراز پوشش كامل و مناسبي ايجاد مي كنند نيزمثيد اين تفكر هستند.
ايوان (تراس) و شناشير
تراس ها در بناهاي بوشهري اكثرا سر پوشيده بوده و براي بهره گيري از هواي آزاد در مواقعي كه شرايط جوي مناسب است تعبيه شده اند. آنها با سايه بان هاي خود مانع تابش خورشيد بر بدنه مي شوند.همچنين بين فضاهاي باز خارجي و فضاي بسته اتاق ها نقش واسطه را بازي كرده و جلو تبادل سريع حرارتي را مي گيرند.
كركره هاي چوبي كه معمولاتراس ها را احاطه مي كنند محل امني را براي بهره گيري ساكنين از هواي آزاد به دور از مزاحمت نگاه هاي غريبه شكل داده اند. زاويه اين كركره ها به ساكنين اجازه مي دهند بيرون را ببيند ولي جلوي ديد از بيرون به داخل را مي گيرند.
در بسياري از خانه هاي داخل بافت و بعضي از خانه هاي كنار دريا به جاي تراس هاي وسيع، از شناشير كه نوعي تراس چوبي است، استفاده شده. اين عنصر كه نمونه جالبي از خلاقيت به شمار مي رود، كاملااز چوب ساخته شده و از بدنه ساختمان ها بيرون زده است و به منزله فضاي نيمه بازي است كه سلسله مراتب ارتباطي فضاهاي كاملاخصوصي با فضاهاي كاملاعمومي مثل گذرها را به نحو شايسته اي بر قرار مي سازد.
***
بافت قديم بوشهر را مي توان الگو ونمونه بارزي از همنشيني صحيح برون گرايي و رعايت حريم هاي همسايگي و شهروندي به شمار آورد.
شهر بوشهر همچون اکثر شهرهاي ايران، در سالهاي اخير تحتتأثير شهرنشيني شتابان و مسائل حاصل از آن قرار گرفته است؛ اکنون درحاليکه شهر از درون ميپوسد، نقاط بيروني بيش از پيش توسعه مييابند و آنچه فراموش شده يا ناديده انگاشته ميشود، ارزشها و امکانات نقاط داخلي شهر براي رشد شهري است. لذا استفاده بهينه از ساختارهاي موجود از طريق بهسازی، احياء و نوسازی در حوزههای قديمی و داخلیِ بافت شهری است که در سرزندگي شهري مؤثر بوده و به حل مشکلات موجود، از جمله وضعيت نابسامان بافت قديم کمک ميکند. طراحي دانشکده معماري، بارها موضوع پروژههاي گوناگوني قرارگرفته است، طراحي در بافت قديمي نيز موضوعی دشوار و قابل تأمل است؛ اما آنچه موضوع اين طرح را جذابتر مينمايد تلفيق اين دو موضوع و طراحي دانشکده هنر و معماري در يک بافت قديمي است؛ چراکه حضور موفق اين مجموعه در بافت قديم ميتواند نقش بهسزايي در احياء بافت و بازگشت مجدد رونق گذشته به آن داشته باشد. بافت قديم بوشهر را که واجد ارزشها و هويت معماري و شهرسازي بومي است، ميتوان از نقاط بسيار باارزش و شاخص در سواحل جنوب کشور دانست که مسلماً تأثير مثبتي بر هويتبخشي به دانشکده هنر و معماري خواهد داشت. مطالعات اوليه نشان ميدهد که قسمتهاي قابلتوجهي از بافت داراي ساختمان‌هاي باارزش و قابلاستفاده براي فعاليتهاي مختلف دانشگاهي ميباشند که با تغييرات لازم و بهروز درآوردن فرم و جزئيات معماري اين بناها، ميتوان بخشهاي قابلتوجهي از نيازهاي دانشکده را در آنها برآورده نمود. از طرفي نياز دانشکده به فضاهايی با اندازه و فرم مناسب، مستلزم ايجاد و ساخت فضاهاي جديد در قسمتهاي فرسوده و غيرقابل مرمت و يا زمينهاي خالي، در سايتِ تعيين شده ميباشد. توجه به تأثير متقابل دانشکده هنر و معماري بر بافت شهري و زندگي مردم ، از ارکان اصلي و بسيار بااهميت پروژه خواهد بود که درصورت برنامهريزي و اجراي درست، ميتواند باعث ارتقاء کيفيت و سرزندگي و جذابيت هر دو عنصر دانشکده و بافت شهري گردد. اين مسأله مستلزم ارتباط تنگاتنگ برنامهريزي و اقدامات عملی براي بافت شهر و دانشکده خواهد بود. اهداف اصلی طراحی دانشکده هنر و معماری در بافت قديم بوشهر عبارتند از: 1- تقويت انسجام کالبدی در منظر، بافت و معماری شهری ازطريق مرمت و احياء ساختمانهای موجود و ايجاد ساختمانهای جديد در قسمتهای خالی و يا متروکه بافت. 2- ايجاد ساختمانهای جديدِ موردنياز منطبق بر هويت زمينه و ترکيب منسجم با عناصر قديمی 3- انطباق و تناسب با شرايط محيطی و اقليمی و طراحی همساز با اقليم منطقه 4- ايجاد کاربریهای موردنياز و مکمل در جهت تقويت سرزندگی و رونق بافت قديم 5- رعايت عرصهبندیها و ايجاد رابطه مناسب با زندگی روزمره مردم در بافت شهری
joju- مدیــر ارشــد
- تعداد پستها : 49
Registration date : 2009-05-08
مواضيع مماثلةوب سایت غورزه :: عمومــی :: بخش معماري
صفحه 1 از 1
صلاحيات هذا المنتدى:
شما نمي توانيد در اين بخش به موضوعها پاسخ دهيد
» کسب ماهيانه 500000تومان تضميني با CN3
» كسب درآمد اينترنتي در سايت مشاغل ايران
» سايت کسب در آمد اوکسين ادز
» معرفي سايت مطمن براي کسب در آمد
» حقوق ماهيانه و مادام العمر
» موبايل مجاني هديه بگيريد!! باور نمي کنيد
» ارتباط چربي حيواني با سرطان لوزالمعده
» بازتاب حضور رونالدو در سينماي ايران